Recenzja: Bronisław Siemieniecki "Pedagogika kognitywistyczna. Studium teoretyczne"

Pod tak zagadkowym tytułem kryje się interdyscyplinarne spojrzenie na współczesną pedagogikę poprzez pryzmat genetyki, cybernetyki i komunikacji społecznej z perspektywy ciągłej ewolucji człowieka.

Jak pisze autor w tym niewielkim objętościowo opracowaniu zaledwie zasygnalizowano pewne problemy i zagadnienia stojące przed pedagogiką kognitywistyczną. A są nimi między innymi ciągłe zmiany cywilizacyjne zachodzące w przestrzeni współczesnego człowieka. Zmiany te odbywają się w trzech najważniejszych z punktu widzenia komunikacji społecznej filarach rewolucji technologicznej: informacji, mediach i energii. Sytuacja ta wpływa na pogłębienie alienacji jednostki we współczesnym świecie, a co za tym idzie zaburza proces jej samorozwoju. Upadek autorytetów, technizacja życia, a właściwie jego dehumanizacja wytycza przed współczesną pedagogiką nowe pola badawcze.

Zmiany społeczne zachodzące w edukacji pokolenia cybercywilizacji wywołane wirtualną rzeczywistością, natłokiem generowanych przez nią informacji, które nie niosą za sobą żadnego znaczenia ani wiedzy, skazują to pokolenie na istnienie w zdehumanizowanej hiperrzeczywistości. Problemy symulacji i wirtualności stają się obecnie jednymi z podstawowych kwestii problemowych dla pedagogiki kognitywistycznej.

Drugim obszarem badań pedagogiki kognitywistycznej jest nasz stosunek do środowiska naturalnego i ekologii, a mówiąc precyzyjnie nasze nań oddziaływanie. A na tej bazie stwarzanie sztucznego środowiska powstałego przy czynnym udziale człowieka. Wycinanie lasów, regulacja i zmiana koryta rzek, hodowanie nowych ras psów czy bydła powoduje, iż stajemy się wyznawcami ślepej idei, że współczesny człowiek zdoła za pomocą aktualnej wiedzy zmienić skutecznie prawa natury na swoją korzyść. Prowadzi to do nieodwracalnej dewastacji przyrody. Widać to już gołym okiem na współczesnych satelitarnych mapach.
Pedagogika kognitywistyczna bazując na socjobiologii i współczesnej dydaktyce różnicowej stara się niwelować skutki mitu "tabula rasa", dominującego w ostatnim czasie, a także skutki idei poprawności i dyktatury kulturowej.

Posiadając niepowtarzalny zespół genów skutkujący różnorodnością gatunkową przyswajamy wiedzę w swoisty dla siebie sposób. To samo dotyczy przepływu informacji, przetwarzania ich w naszym umyśle, proces wyciągania wniosków, a w konsekwencji wartościowania płynącej stąd nauki. Sterujące tym mechanizmy kulturowo-neurobiologiczne dopiero teraz znalazły się w orbicie zainteresowań pedagogiki kognitywistycznej. Wcześniej omijano ten zakres spraw, nie włączając ich w zagadnienia wychowawczo-kształceniowe.

Pomijanie konglomeratu tych złożonych zagadnień neuropedagogiki prowadziło do ograniczenia badań nad funkcją kulturową pedagogiki, co skutkowało wyedukowaniem modelu człowieka-robota.

Pedagogika kognitywistyczna bazując na wysoko wyspecjalizowanej interdyscyplinarności stara się powiązać ze sobą zakresy poszczególnych dyscyplin w jeden obszar badawczy. Bazując na filozofii, psychologii, językoznawstwie, antropologii, neurologii, sztucznej inteligencji, cybernetyce społecznej, neuropedagogice

Pedagogika kognitywistyczna stara się wykorzystać uzyskaną w ten sposób wiedzę w procesie nauczania, gdzie nabyta wiedza, połączona z naszym kulturowym doświadczeniem tworzy w naszym mózgu coraz gęściejszą sieć komunikacyjną między synapsami. W tej koncepcji koewolucji genetyczno-kulturowej człowiek edukowany od narodzin aż do śmierci identyfikuje elementy otaczającej go rzeczywistości posługując się kryteriami wyboru wyznaczonymi przez reguły epigenetyczne odziedziczone przez jego mózg.

Reasumując, w każdym pokoleniu następuje proces odtwarzania kultury. Jednostki posiadające dziedziczne reguły epigenetyczne umożliwiające im lepsze funkcjonowanie w środowisku  zwiększają swoje szanse przeżycia i reprodukcji, co znamionuje, iż dobór naturalny decyduje o naszych zachowaniach względem przekazu kulturowego. Im jest on sprawniejszy, tym jednostka lepiej radzi sobie w otaczającym go środowisku.

Chodzi o taki rodzaj współczesnej edukacji, w którym będą brane pod uwagę nasze genetyczne predyspozycje, kulturowe uwarunkowania nazwane w ramach tworzenia modelu przekazu kulturowego "cechą kulturową". Są one nabywane na drodze tzw. "odbicia", obserwacji, naśladownictwa lub bezpośredniego nauczania.
Dokonana tym sposobem adaptacja kulturowa oznacza wykorzystanie naszych umiejętności i przekonań przez geny, a to pozwala dokonać analiz dotyczących przyszłości edukacji, wpływu współczesnej kultury ma szkołę, a także "dyskusji nad współczesnymi zjawiskami występującymi w pedagogice społecznej".

Te wszystkie nasze genetyczni-kulturowe predyspozycje odpowiednio wyedukowane pozwolą lepiej funkcjonować w ramach społeczeństwa informatycznego. Mapowanie myśli, zdolność sekwencjonowania informacji, ich syntetyzowanie, przekształca się w umiejętność uspołecznionego komunikowania się ze społeczeństwem i jego otoczeniem. Standaryzacja umiejętności w komunikowaniu się między nauczycielem a uczniem składa się na złożony proces nauczania. Jest on także determinowany przez układ: człowiek a narzędzia edukacyjne. Stosując techniczne środki dydaktyczne nie bierzemy pod uwagę, tego, iż ich twórcy, konstruktorzy, programiści wprowadzają doń szereg własnych odniesień kulturowych, czy doświadczenie innych. Każde takie działanie edukacyjne buduje nowe więzi, tworzy nowe struktury informacyjne. Tym wszystkim zajmuje się pedagogika kognitywistyczna.

Polecam tym wszystkim, którzy pragną pogłębić swoją wiedzę o trudnych relacjach międzykulturowych, edukacyjnych na linii nauczyciel-uczeń-autorytet. W zmieniającym się dynamicznie świecie, nowa wyspecjalizowana wiedza podana w nam w ramach społeczeństwa informacyjnego, często ulega deprecjacji, niezrozumieniu, albo podlega fragmentarycznemu poznaniu. Umiejętność wykorzystania uwarunkowań psychogenetycznych ucznia przefiltrowana przez
trafność podejmowanych działań metodycznych pozwala ocalić w nim to co najcenniejsze - własną osobowość, kreatywność, twórcze podejście do nauki, a przede wszystkim wygenerować najlepsze cechy psychospołeczne.